Hiperaktif Çocuklar İçin Evde Ve Okulda Neler Yapılabilir?
hiperaktif Çocuklarla Neler Yapılabilir?
3- Bu Çocuklar İçin Evde Nelere Dikkat Edilmeli
hiperaktif Bir Çocuğu Sakinleştirmeniz Pek Mümkün Değildir, Ama Faali) Eti Net Bir Şekilde Açıklayarak, İşini İyi Bir Şekilde Yapmasına Yardım Edebilirsiniz. Vereceğiniz Emir Ve Talimatların Kısa Ve Belirli Olmasına Çok Dikkat Etmelisin. Çocuğa (konuşmayı Kes Gibi) Neyi Yapamayacağını Söyleyerek Değil De. Küçük Açıkça Belirlenmiş Görevler (sandalyede 10 Saniye Oturmanı İstiyorum, Gibi) Veriniz. Basil İfadelerle (bakıyorum Çok Heyacanlanıyorsun Gibi) Çocuğun Durumunu Kendisine Hatırlatarak Hakkındaki Bilgisini Ve Duvarlılmını Arttırmasına Yardımcı Olunuz. Faaliyetleri Organize Ederken Sakin Bir Davranış Ve Ses Tonu İçinde Olmaya Çalışınız. Muhtemeldir Ki. Sizin Bu Sakinliğiniz Onun Yaptığı İşte Sakinleşmesine Ve Tepki Miktarının Azalmasına Sebep Olacaktır.
çocuğun Öğreneceği Konuda Atılacak Adımları Ve İşin Yapılışı Sırasını Öğrenmesi Halinde, Bireysel Talimatları Azaltmaya Başlayabilirsiniz. Çocuk Kendisinden Daha Emin Bir Hale Geldikçe Ve Kendisini Daha İyi Kontrol Etmeyi Öğrendikçe Onu Daha Çok Heyecanlandıracak Hatırlatmaları Azaltmalısın. Bu Noktada Çocuğun Dikkat Süresinin Uzatılması Ve İşe Karşı Olan İlgisinin Arttırılması Çalışmalarına Başlayabilirsiniz. Mesela; Bir Defada Birden Fazla Talimat Vermeye Ve Ondan Sonra Ne Yapılacağını Açıklamaya Başlayabilirsiniz (miriam. 19s"7. S. 97).
hiperaktif Çocuklar Değişikliklerde Zamanı Ayarlamada Zorlu Yaşarlar. İsteklerinin Hemen Olmasını İster, Uzun Zamana Tahammül Göstermezle!-. Değişikliklerle Başa Çıkmaları İçin Değişikliklerin Etkisini Azaltmak Gerekir. (örneğin 5 Dk. İçinde Ayrılacağız Tarzında Zaman Bildirip Süre Tanımak Gerekiri
istenmeyen Davranışları İlk Basamakta Önlemek İçin Basit E Kuralları Koyun Ve Cezalarla Destekleyin. Birçok Ceza Çeşidi Vardır. 2 Faydalı Olanı : Çocuğu Ortamdan Uzaklaştırma Ve Öğrenmesi Ve Düşünmesi İçin Zaman Oluşturmaktır.
* Çocuğunuz İçin Günlük Bir Program Yapın.
* Çocuğunuzun Uyandığı, Yemek Yediği, Yıkandığı, Okula Gitmek İçin Evden Çıktığı, Yattığı Saatlerin Her Gün Belirli Ve Aynı Olması Sağla)mız.
* Büyükler Hiperaktif Çocukların Davranışlarına Çok Zaman Sinirlenir Ve Fiziksel Cezalara Başvurabilir. Daha Etkili Disiplin Yöntemleri Uygulamalısınız.
* Çocuğunuzun Çok Fazla Heyecanlı Ve Hareketli Olduğu Anlarda Başka Bir Aktiviteyle Dikkatini Dağıtmamaya Çalışabilirsiniz (şenol. 1999. S. 61).
hipeaktif Çocukların Oyun Esnasında Enerjilerini Ortaya Koymaları Tabidir. Ancak Onların Da Duygusallıklarım Uygun, İdare Edebilir Seviyede Tutmak İçin De Gerekli Tedbirlerin Alınması Şarttır. Aşırı Hareketli Bir Çocuğa Yardım, Ona Yüksek Enerji İsteyen Basit Oyunlar Oynatmakla Mümkündür. Çocuğun İlgisini Oyun Üzerinde Tutmak İçin Ona Sık Sık Sözlü Hatırlatmalarda Bulununuz. Onun Daima Kusurunu Bulmaktan Çekininiz. Eğer Çocuğun Oyun Kurallarının Dışına Çıktığını Hissedersiniz, İzlemesi İçin Ona Açık Ve Belli Bir Talimat Veriniz.
eğer Çocuk Kontrolü Kaybeder Gibi Görünüyorsa 20-30 Saniye Sizinle Beraber Oturmasını Söyleyiniz. Aniden, Yüz Kızarması Dahil, Feryat Etme Ve Yüksek Sesle. Uzun. Suni (sebepsiz) Gülüşler Tehlikeli İşaretlerdir.
hiperaktif Çocuğa Talimatı Yavaş Yavaş (tek Tek Söyleyerek) Veriniz Ve İşi Küçük Parçalar Halinde Yaptırınız. Yapılan İş İçin Uygun Mutfak Malzemesinin Kullanılması Üzerinde Israrlı Olunuz. Yemeğin Yerlere Dökülmesinden Sakınınız. Yemek Tencerelerini Çocuktan Uzak Tutunuz. Aşırı Heyecanlanma Belirtileri Gördüğünüzde Çocuğu Uyarınız. İş Yerinin Yakınında Bir Köşede, Heyecanlanan Ve Kontrolünü Kaybeden Çocuk İçin Dinlenip Sakinleşebileceği Bir Yer Ayırmak İyi Bir Düşüncedir.
çocuktan Beklenenler, Açıkça Ve Sade Olarak Söylenmeli, Tarif Edilmeli Ve Çocuğun Oturma Yeri Bir İşaretle Belirlenmelidir. Çocuk, Hikayeye Dikkat Etmesi İçin Sık Sık Uyarılmalıdır. Aşırı Heyecan İşaretleri Görüldüğünde Bu Durumu Çocuğa Hatırlatılmalıdır. Çocuğun Yanma Bir Yetişkinin Oturması Sakinleşmesine Yardım Eder.
aşın Faal Bir Çocuğa Uyuması İçin Baskı Yapmak Genellikle Faydasızdır. Bununla Beraber Verilen Bol Uyku Zamanını Bu Çocuklar İçin Kısaltabilirsiniz. Böyle Bir Çocuğa İlk Önce Ne Kadar Uyumasını Ve Dinlenmesini İstediğiniz, Açıklayıp Bir Süre Bitince Kalkabileceğini Söylerseniz En Geçerli Bir Yol İzlemiş Olursunuz (miriam, 1987, S. 112. 121. 128, 130).
c - Hiperaktif Çocuklar İçin Okulda Neler Yapılabilir (öğretmene Düşen Görevler)
sınıf Yapısı Ve Kuralları Hiperaktif Çocuk İçin Oldukça Zorlayıcı Olabilir.
hiperaktif Çocuklarla Yeterince İlgilenilebilmesi İçin Küçük Gruplar Daha Elverişlidir. Hiperaktif Çocukların Kalabalık Gruplar İçinde Dikkatlerini Toplamaları Oldukça Zordur Ve Böyle Gruplarda İlgileri Kolayca Dağılmaktadır. Bu Çocukların Bir Diğer Özelliği De Çabucak Sıkılmaları Ve Verilen Ödevleri Tamamlamak İçin Sürekli Motivasyona İhtiyaç Duymalarıdır. Bu Nedenle Özel Öğretmenler Her Zaman Daha İyi Sonuç Verir. Hiperaktif Çocukların Pek Çoğuna Özel Bir Hocayla Yarım Veya Bir Saatte Okulda Bütün Bir Gün İçinde Verebilecek Olandan Daha Fazlası Verilebilmektedir.
hiperaktif Çocuklar Da Okulda En Az Diğer Arkadaşları Kadar Başarılı Olabilirler. Bir Çocuğun Hiperaktif Olması Asla Onun Yeterince Akıllı Olmadığı Anlamına Gelmez. Bu Çocuklar Düzensiz Ve Dikkatsiz Olabilirler, Fakat Bu Onların Öğrenme Yeteneklerinin Olmayışından Değil, Hiperaktiviteden Kaynaklanmaktadır. Gözönünde Tutulması Gereken Bir Nokta, Hiperaktif Çocukların Önemli Bir Bölümünün Öğrenme Güçlükleri (okuma, Aritmetik Gibi) Çektikleridir. Öğrenme Güçlüğüne Yönelik Değerlendirme Ve Tedavilerin Ayrıca Planlanması Ve Bu Konuda Uzmanlaşmış Eğitim Uzmanlarıyla İşbirliği Yapılması Gerekli Olacaktır (yazgan, 1998, S.4).
1- Sınıf Yönetimi
bir Çok Araştırma Hiperaktivitenin Sınıf Yönetimine Adanmıştır. Dikkaı Edildiğinde Ayrıca Davranış Ve Akademik Performanstaki Gelişmeler Farkedil-miştir.
bu Teknikler Belirtilen Güçlenmeyi, Cezalandırma Ve Mutabakat Sağlama Konularını İçerir.
son Teknikte, Çocuk Ve Öğretmen, Çocuğun Nasıl Davranması Gerektiği Ve Contingeney Nin Arttırılması İle İlgili Konularda Yazılı Bir Anlaşma İmzalarlar (neîson 1997. S: 232).
sandoval (1982), Öz-telkin"i. Yararlı Bir Sınıf-içi Yönetimi Olarak Salık Vermektedir. Sandoval Özellikle. Dovglas'ın Porgrammın. Bilişsel Eğitimde Kullanılması Üzerinde Durmaktadır. Bu Program, Çocuğa, Davrarnşiarmdaki Hatalarını Anlamada Yardımcı Olup. Onu Problem-çözüm Yöntemlerine Uyum Sağlaması İçin Yönlendirmektedir. Sandoval. Her Ne Kadar Sınıf Öğretmeni İçin Biraz Egzotik Görünse De Çocuktaki Davranışların Biyolojik Ölçümleri Konusunda Kendisine Vermesini Önermektedir. Ayrıca, Çocuğa, Davranışlarım Ne Kadar Yararsız Ve Tedirgin Edici Olduğunu Göstermek İçin. Video Çekimleri İle Bilgi Vermenin Çok Yararlı Olacağına Da İnanmaktadır. Aşağıdaki Öneriler, Onun Bu Konudaki Düşüncelerinin Özetidir:
1- Hedef Alınan Davranış Şekillerini (örneğin, Bir Koltukta Rahatça Oturmak
gibi), Bu Davranışa Benzer Olanları Ödüllendirerek, Geliştirin.
2- Çocuklara, Tepki Hızlarını Değiştirme Alışkanlığı Kazandırarak.
hareketlerini Sınırlandırın. Bu Şekilde, Davranışları Üzerindeki Denetimleri Artar.
3- Çocuklara, Spor Yapma Gibi. Aşın Hareketliliklerini Yönetebilecekleri
çıkış Yollan Bulun.
4- Hiperaktif Çocukların Zarar Görmesini (hırpalanmasını) Önlemek İçin. Ayrı Çalışma Yerleri Sağlayın. (ayrı Sınıflar)
5- Sınıfta Verilen Dersin Süresini Kısa Tutup, Az Ödev Vererek, İlerlemelerine Yardımcı Olun.
6- Çocukların, Çabalarının Sonuç Verdiğini, Göstermeye Çalışın.
7- Çocuklara, Neyin Kabul Edilebilir Olduğunu Açıkça Göstererek,
davranışları Üzerinde Kesin Ve Açık Sınırlamalar Koyun.
8-ilgi Göstererek, Duygusal Açıdan Destekleyici Bir Ortam Yaratın.
9- Sınıfta, Çocukların Alışkın Oldukları Davranış Şekillerinden Daha Farklı Davranmalarını Sağlayan Rol Yapma Tekniklerini Kullanın (romney. 1988, S.46).
bu Çocuklarla Halka Şeklinde Çalışma Çok Zordur. Dürtülerinin Ve Vücutça Hareket Etme İhtiyaçlarının Çok Olmasına Dikkatlerini Bir Noktada Toplama Güçlüklerine Rağmen, Onlardan Yerlerinde Sessizce Oturmaları, Birkaç Konuyu İçine Alan Ve Grup Liderinin Uzaktan İzlediği Bir Grup Tartışmasını On Dakika İzlemeleri İstenir.
halka Şeklinde Yapılan Çalışmada, En İyi Metod Çocuğu Sık Sık Uyarmaktır. Çocuğun Enerjisi İş Üzerinde Toplandığı Zaman Kız Olsun, Erkek Olsun Vücutça Daha Az Hareket Ettiği Görülür. Çocuğu Uyarma, Dikkat Süresin Bir Miktar Arttırabilir. Sorular Arasındaki Süre Azaldıkça Yani Sorular Sık Sık Soruldukça Çocuğun Dikkatinin Dağılma Tehlikesi Azalır.
bununla Beraber Ders Yılının Başlangıcında Çok Hareketli Bir Çocuktan Konu Üzerinde Dikkatini Uzun Süre Devam Ettirmesi Gibi Bir Davranış Beklenemez. Bunun İçin Çalışmaları Kasa Tutunuz Ve Sık Sık Talimat Veriniz. Çocukta Gelişme Gördükçe Dikkat Süresini Uzatmak İçin Gayret Ediniz. Çocuk İçin Her Zaman Alternatif Bir Faaliyet Bulundurunuz.
dersin Düzenlenmesinde Hiperaktivite Çocuğu Da Göz Önünde Bulundurunuz. Derste Ondan Uzun Bir Süre Yerinde Oturmasını Bekleyemezsiniz. Böyle Bir Bekleyiş Yerine, Çocuğun Yapacağı İşi. Kısa Sürede Yapılacak Şekilde Küçük Parçalara Ayırınız Veya Ders İçinde İşine Hareketlilik Katınız. Mesela, İşin Bir Kısmım Yaptıktan Sonra, Hareketli Olan Boz-yap Tahtasında Çalışmasına, Değişik Eşyaları Saymasına İzin Veriniz.
çocuğa Verilen Emir Ve Talimatlar Açık. Kesin Ve Kısa Olmalıdır. Bir Defada İşin Bir Bölümünü Açıklar O Bittikten Sonra Da Sıra İle Diğer Bölümleri Açıklarsınız. Böylece, Çocuk Bir Bölümü Bitirince Diğer Bölümün Açıklamasını Alır. Mesela Boyamanın Nasıl Yapılacağını Göstermeden Önce Çocuğa Boyaları Karıştırma Çalışmasına Başlamasını Söyleyiniz.
hipekaktif Bir Çocuğun Kabiliyetini Olağanın Üstünde Olarak Kabul Etmemek Gerekir. Başarısızlığı Önlemek İçin İşleri Kısa Tutunuz Ve Çocuğu Doğrudan İşe Yöneltiniz. İş Üzerinde Birçok Sözlü Bilgiler Veriniz. Ama Bir Yetişkinin Yardımı Veya Rehberliği Olmadan Basarna Ulaşmasını Da Beklemeyiniz.
çocuğun Dikkat Dayanıklısını Önceden Anlamaya Çalışınız. Eğer Çocuğun Yerinde Duramayacağını Hissederseniz Onu Bir Başka Yere Götürünüz Veya Başka Bir İş Veriniz. Yoksa, Çocuk Bir Takım Hareketlerle Veya Bağırarak, Çağırarak Grubun Çalışmasını Engelleyebilir.
zamanla Çocuktaki Heyecan Derecesinin Az Olduğu Dönemleri Anlamaya Başlarsınız. Bu Durumdan Faydalanarak Çocuğa Daha Karmaşık Ve Kendi Kendine Yapabileceği İşler Verebilirsiniz.
hiperaktif Bir Çocuk İçin Yapılacak Rehberlik, Yol Göstericilik Çok Önemlidir. Müzikte Uzun Süre Yüksek Seviyede Fiziki Faaliyet İsteyen Bir Çalışma Yapmayınız. Çocuklara Kendilerini Topaıiayabilmeleri İçin Zaman Veriniz Ve Çalışmayı Daha Yavaş Ve Sükunet Veren Bir Tempo İle Bitiriniz, Görevleri Kısa Olmalıdır. Resimde, Basit Malzeme Kullanınız Ve Çalışmaları Yakından İzleyiniz Vb. (miriam, 1987. S. 103,107.115.125).
• Çocuğun Ödevlerini Yaparken Gerektiğinde Ara Vermesine Olanak Tanıyın. Bu Aralara Diğer Çocuklardan Daha Sık İhtiyaç Duyacaktır.
• Oyun Saatlerini Azaltma Ve Teneffüs İptalinden Kaçının. Oyun Saatleri Çocuğun Fazla Enerjisinden Kurtulması İçin İyi Bir Fırsattır.
• Farklı Aktivite Düzeyleri Gerektiren Dersleri Gün İçine Dağıtın. Müzik, Beden Eğitimi, Resim Gibi Yardımcı Dersleri Daha Çok Dikkat Gerektiren Türkçe. Matematik Gibi Derslerin Arasına Koyun.
• Dikkat Sorunları Olan Yaşça Daha Büyük Öğrencilerin, Verimli Çalışma Ve Dinlenme Alışkanlıkları Kazanabilmeleri İçin Çalışma Yöntemleri İle İlgili Ek Özel Dersler Almaları Yararlıdır.
• Dikkat Sorunları Olan Çocuklara Serbest Bir Sınıf Ortamı Yerine Kesin Kulları Olan Düzenli Bir Sınıf Ortamı Sağlayın (yazgan, 1998, S.4).
özetle Bu Çocuklar İçin Okulda Yapılabilecekler :
çocuğun Krizlerine İlgi Göstermemek, Bunlara İlgisiz Davranmak, Onu Ele Alırken Sakin Olmak
• Çocuk Olumlu Davranışlarda Bulunduğunda, Ona İlgi Göstermek Ve Onu Ödüllendirmek
• Çocuğun Krizlerinden Ürkmemek Ve Ona Aciz Görünmemek
• Çocuğun Üstüne Fazla Düşmemek
• Çocuğu Sürekli "yapma" Uyarısı İle Kısıtlamamak, Ancak Belli Kuralları Koymak
• Çocukla Sabırlı Ve Kararlı Davranmak, İyi Bir Diyalog Kurmanın Yollarını Aramak
• Çocuğun Olumsuz Davranışlarının Altında Yatan Duygulan Keşfetmek
• Çocuğun Dramatik Oyunlarla Ve Taklit Oyunlarıyla Rahatlamasını Sağlamak
• Çocuğu Zevk Alıyorsa, Su. Resim Ve Boyama Faaliyetlerine Yönlendirmek, Bu Faaliyetlerle Duygularını Dışa Vurmasını Sağlamak. Yaptığı Eserleri İnceleyerek Onu Tanımaya Çalışmak.
• Çocuğu Tanıyarak Yönlendirmek
• Çocuğa Başarı Alanları Bulmak
• Çocuğu Bloklara Yönlendirerek Enerjisini Harcamasına Yardım Etmek
• Teke Tek Arkadaş İlişkileri Geliştirmesine Fırsat Vermek Olarak Sıralanabilir (razon, 1987, S: 83),
2- Okul Aile İşbirliği
çocuk, (eğitimde) Okul Aile İşbirliği Olduğu Zaman En İyi Şekilde Öğrenir. Çünkü Öğrenme Güçlüğü Ve Hiperakfif Olan Çocuklar Çok Fazla' Hüsran Ve Başarısızlıkla Karşılaşır. Aileler Çocuklarının Okulda Başarılı Olmaları İçin Girdikleri Süreçte Çok Fazla Hayal Kırıklığı Ve Hoşnutsuzlukla Karşılaşırlar. Ayrıca Öğretmenler De Hayal Kırıklığına Uğrayıp Cesaretleri Kırılabilir. Çocukların Okulda Karşılaştıkları Zorlukların Sorumluluğunu Öğretmenlere Yüklerken Veliler Dikkatli Olmalıdırlar. Daha Önceden De Belirtildiği Gibi Öğretim Hataları Ve Çocuk Yönetimi Hataları Velilerin Okul İle Olan İşbirliği İle Paraleldir. Bazen Veliler Etkisiz Ama Zeki Ve Yetenekli Öğretmenlerle Karşılaşabilirler. Ancak Kendini Öğretmenliğe Adamış Öğretmenler Bu Öğretmenleri Dengeler. Çok Az Da Olsa Çocukların Sorumluluğunu Yüzeysel Olarak Üstlenen Veya İlgisiz Öğretmenlerle De Karşılaşılabilir. Veliler Unutmamalıdır Ki Öğretmenlerde Velilerin Çocuklarıyla Yaşadığı Zorlukları Yaşar Ve Katlanırlar. Öğretmenlerin Büyük Bir Çoğunluğu İlk Günkü Coşku Ve Tahammül İle Çocuklara Ders Anlatırlar. Bazen De Veliler Ve Öğretmenler Başarısızlık Durumunda Birbirlerini Suçlarlar. Ortaya Çıkan Anlaşmazlıkların Sebebi Çocukların Problemlerinden Hiperaktif Olduklarını Anlamanın Çok Güç Oluşudur. Yani Bir Çocuğun Hiperaktif Olduğu Problemlerinden, Davranışlarından Çok Zor Anlaşılır.
her Velinin Ve Öğretmenin Hedefi Okul İle Ev Arasında Problem Çıktığı An Problemi Anlamak Ve Yapıcı Çözüm Yollan Üretmek Olmalıdır. Bu Başarısızlığın Sorumluluğunu Başkalarına Yüklemek Hiçbir Zaman Çözüm Üretmez. Oku! Ve Ailenin İşbirliği Yapması Birbirleriyle Muhalif Olmaktan Daha Başarılı Sonuçlar Doğurur (friedman, 1992. S. 103).
öğretmenler Çoğu Zaman Programları Yürütebilmek İçin Bazı Alıştırmalar Ve Başvuruları Kabul Etmelidirler.
bununla Birlikte Anne Baba Ve Öğretmenler Evde Birlikte Çalışabilirler. İlk Etapta Örneğin 10-19 Yaş Arası Çocukların Sınıftaki Sosyal Faali) Elleri Güçlendirilebilir. Her Öğrenci İçin Ayrı Ayrı Geliştirme Ve Kişiselleştirme Çalışmaları Yapılmalıdır. Öğretmenler Öğrencilerin Dikkatlerini Çekicek Günlük Programlar Yapmalı: Örneğin Özel Menüler, Anne Babalarla Oyunlar, Fast Food Restoranlarında Yemek Ve Bunun Gibi Şartlandırılmamış Grub 10 Hafta Boyunca Şartlandırılmış Gruplara Göre 2 Kat Daha Zayıftırlar (nelson, 1997. S; 232).
kaynakça
apak, Selçuk. Gelişim Nörolojisi. İstanbul Bayrak Matbaası. 1989.
aydın. Cahide Ve Eyyüp Sabri Ercan. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu. İstanbul Gendaş A.ş. 1999.
aydoğmuş. Kayıhan. "çocukta Uyum Ve Davranış Bozuklukları"". Aile Ve Çocuk Sayı: 3. 1983.
aydoğmuş. Kayıhan. "çocukta Uyum Ve Davranış Bozuklukları"'. Psikiyatri (düzenleyen Selim Özaydm) İ.ü. İstanbul Tıp Fak. Yayını. 1984.
cognitive-behavior Modification An Integrative Approach. Ne W- York And London: 1977.
davaslıgil, Ümit. "hipcraktif Bir Çocuğun Davranışını Değiştirme Tekniği". İstanbul İ.ü. Eğitim Bilimleri Davranış Bozukluğu Ve Eğilimi Basılmamış Ders Notları. 1998.
davaslıgil. Ümit. "zeka Engelli Çocuklar Ders Notları", İstanbul İ.ü. Eğitim Bilimleri Basılmamış Ders Notları. 1990.
friedman, Ronald And Guy T. Doyal. Management Of Childrcn And Adolescents With Attention Deficit-hyperactivity Disordor. Austin.
texas Pro-ed İne, 1992.
haris, Ruth. An A.d.d. Childs Bili Of Rights, Newslettcr Of The Dclaware Association Forthe Education Of Young Childrcn. Winter. 1993-1994
madi, Bülent. "aşırı Hareketli Çocuklar". Yaşadıkça Eğitini. Sayı 8. 1989.
mirriam G. Lasher Ve Diğerleri. Heyecan Bozukluğu Olan Çocuklar. (çcv.: Hasan Karatepe)ankara, Karatepe Yay., 1987.
nelson-wicks, Rita; Israel, Ailen C. Belıavior Disorders Of Clıildlıood. New Jersey; Prentice Hail, 1997.
polvan. Özgür. Aşırı Hareketli Çocuklar Ve Tedavisi" Aile Ve Çocuk, Ak Yay.. 1986.
psikiyatri Anabilim Dalı. Mental Bozuklukların Sınıflandırılması. Bornova. E.ü. Tıp Fak. Yay., 1986.
razon. Norma. ''okulöncesi Çocukta Sık Raslanan Uyum Ve Davranış Sorunlarından Bazıları Ve Anaokulunda Çözüm Önerileri. Ya-pa Okulöncesi Eğitimi Ve Yaygınlaştırılması Semineri 5. İstanbul 1987.
romney, David. "çocuklarda Davranış Bozuklukları". (çev.: Pınar Serbest. Yılmaz Yılmaz). Yaşadıkça Eğitim. Sayı:! (4). 1988).
schaefer E.charles And Milliman L.howard Therapies F'or Clıildrcu, San
francisco And Washington. Josseu-bass Publishcrs. 1983.
şenel. Hatice Günayer. "özel Eğitim Bozukluğu İle Hiperaktivite Bozukluğunun Karşılaştırılması", Ankara A.ü. Eğitim Bilimleri Dergisi. Cilt 2. Sayı 2. 1996.
şenol, Zeynep. "hiperaktivite Nedir?'1 Yaşadıkça Eğitini. Sayı 61. 1999.
wong, B.y.l. Learning About Learning Disabilities Son Dicgo California: Acadenme Press İne, 1991.
yazgan. Yankı. "hiperaktivite Nedir?" İstanbul Çekirdek Vakfı Yayını. 1998.
yörükoğlu. Atalay. Çocuk Ruh Sağlığı. 6.baskı. İş Bankası Yay.. İstanbul 1983.
