F
feyza05
Ziyaretçi
Özbakım becerilerinin Öğretimi
normal çocuklar, öz bakım ve günlük yaşam becerilerini zihinsel gelişim düzeylerine ve bedensel olgunluklarına paralel olarak kazanırlar. Çocuğun becerileri kazanması iki biçimde olur birincisi çocuğun yetişkinleri gözlemleyerek onları model almasıyla olur; ikincisi de yetişkinlerin çocuğa destek vermesi sonucu gerçekleşir. yetişkinin desteği olmasa bile çocuk geç de olsa becerileri kazanır. Özel gereksinimli çocuklar sistematik öğretim uygulamaları olmadan öz kabım ve günlük yaşam becerilerini ya çok geç öğrenmekte veya hiç öğrenememektedirler.
Öz bakım becerileri ile günlük yaşam becerileri birbirileriyle ilişkilidirler ve bu beceri gruplarını birbirinden ayıran kesin çizgiler bulunmamaktadır. kimi, giyinme becerilerini öz bakım becerisi olarak ele alırken kimi de günlük yaşam becerisi olarak kabul etmektedir. Öz bakım ve günlük yaşam becerileri şöyle sıralanabilir:
1. elini yüzünü yıkama
2. bardaktan su içme.
3. tuvalet becerisini kazanma.
4. Çatal kullanarak yemek yeme.
5. kaşık kullanarak yemek yeme.
6. bıçak kullanma
7. terlik giyip çıkarma
8. bereyi giyip çıkarma
9. Çorap giyip çıkarma
10. pantolon giyip çıkarma
11. ayakkabı giyip çıkarma
12. diş fırçalama
13. düğme ilikleyip çözme.
14. ceket, palto, mont vb. giyip çıkarma
15. saç tarama
16. fermuar açıp kapama
17. kazak giyip çıkarma
18. tırnak kesme
19. banyo yapma
20. toz alma ve silme
21. peçeteyle ağzını silme
22. İlaç kullanma
temel berilerden sonra ileri derecede öz bakım becerileri kazanılır. temel becerilerin kazanılması, üst düzey becerilerin kazanılmasını kolaylaştırmaktadır. Öz bakım ve günlük yaşam becerilerine sahip olan çocuklar, aileleri tarafından daha az istismar ve ihmal edilmekte ve aile bireyleri tarafından daha çok sevilmektedirler. aynı zamanda sosyal kabul düzeyleri yükselmekte ve sosyal ortamlara daha çok girmektedirler.
Öz bakım becerilerini kazanamamış bir çocuk ailesi için büyük bir yüktür. Çocuğun aileye bağımlılık düzeyi, öz bakım becerilerini kazanma düzeyi ile aynı doğrultudadır. Öz bakım ve günlük yaşam becerilerini kazanan bireyin başkalarına olan bağımlılığı azalır ve ayakları üzerinde durmayı ve yaşamını bağımsız sürdürmeyi öğrenir.
yeme-İçme berilerinin Öğretimi
yeme-içme becerileri ile ilgili öğretim yapılmadan önce çocuğun bir takım ön koşul davranışları kazanıp kazanmadığına bakılır. Çocuk bu önkoşul davranışlara sahipse öğretime başlanır, eğer sahip değilse öncelikle bu davranışlar kazandırılır. yeme-içme becerileri öğretimi için ön koşul davranışlar şunlardır:
dengeli bir biçimde oturabilme,
başının dik tutabilme,
el- göz koordinasyonuna sahip olabilme,
emme, çiğneme, ısırma, ağız kapama vb ağız hareketlerini yerine getirebilme,
aç, kapa, al, tut vb. yönergelere uyabilme,
kaşık, bardak vb nesneleri tutabilme ve bırakabilme,
yeme-içme becerileri öğretilirken en basit becerinin öğretiminden başlanır. mümkün olduğunca doğal ortamlar tercih edilmeli ve bireysel çalışma yapılmalıdır. okulda yemekhanede evde ise yemek masasında bu becerilerin öğretilmesi gerekmektedir. kullanılan araç gereçler çocuğun gereksinimine uygun olmalı ve gerçek yaşamda kullanılan araç-gereçler olmalıdır. Öğreti zamanı çocuğun yemek yeme öğünlerine denk getirilmelidir.
uzun dönemli amaçlar
bu programı başarıyla tamamlayan her öğrenci;
1. bağımsız olarak yemek yeme becerisi kazanır.
2. beslenme ile ilgili araç gereçleri kullanma alışkanlığı kazanır.
3. beslenmede belli bir düzene ve kurallara uyar.
4. toplum yaşamına ve düzenine uyum sağlar.
5. edindiği becerileri günlük yaşamda uygular.
kısa dönemli amaçlar
1. eliyle yiyecek yer.
2. bardaktan sıvı içer.
3. musluktan sürahiye su doldurur.
4. sürahiden bardağa sıvı doldurur.
5. pipetle sıvı içer.
6. kumaş peçeteyi serer.
7. Üzerinde yemek yediği peçeteyi silkeler.
8. kumaş peçeteyi katlar.
9. kaşık kullanarak yemek yer.
10. Çatal kullanarak yemek yer.
11. Çatal ve bıçağı birlikte kullanarak yemek yer.
12. getirdiği yiyeceği yemede kurallara uyar.
13. sofrada yemek yeme kurallarına uyar.
kısa dönemli amaç: bardaktan su içebilme.
bardaktan su içebilme.
davranışlar: 1. kullandığı eline bardağı alır.
1. kullandığı eline bardağı alır.
2. diğer eliyle musluğu açar
3. bardağa yeteri kadar su doldurur.
4. musluğu kapatır.
5. bardağı ağzına götürür.
6. bardağın alt ucunu alt dudağına koyar.
7. bardağı yukarı doğru kaldırarak ağzına su alıp yutar.
8. bardaktaki suyu içer.
9. bardağı yerine koyar.
kısa dönemli amaç: Çatal kullanarak yemek yiyebilme.
davranışlar:
1. Çatalın sapından uç kısmı yukarı gelecek şekilde tutar.
2. Çatalın uç kısmını yiyeceğe saplar.
3. yiyeceği çatala alır.
4. Çatalın ucundaki yiyeceği ağzına götürür.
5. yiyeceği ağzına alır.
6. Çatalı ağzından çeker.
7. yiyecek bitinceye kadar aynı işlemleri tekrarlar.
8. Çatalı yerine koyar.
kısa dönemli amaç: kumaş peçeteyi serer.
kuma
davranışlar: 1. peçeteyi alır.
2. peçeteyi masanın üzerine koyar.
3. peçetenin üst katını açar.
4. peçetenin diğer katını açar.
5. peçeteyi eliyle düzeltir.
1. peçeteyi alır.
kaynak: Çetin Özbey, otizm ve otistik Çocukların eğitimi, İnkılap kitapevi, İstanbul, 2005
normal çocuklar, öz bakım ve günlük yaşam becerilerini zihinsel gelişim düzeylerine ve bedensel olgunluklarına paralel olarak kazanırlar. Çocuğun becerileri kazanması iki biçimde olur birincisi çocuğun yetişkinleri gözlemleyerek onları model almasıyla olur; ikincisi de yetişkinlerin çocuğa destek vermesi sonucu gerçekleşir. yetişkinin desteği olmasa bile çocuk geç de olsa becerileri kazanır. Özel gereksinimli çocuklar sistematik öğretim uygulamaları olmadan öz kabım ve günlük yaşam becerilerini ya çok geç öğrenmekte veya hiç öğrenememektedirler.
Öz bakım becerileri ile günlük yaşam becerileri birbirileriyle ilişkilidirler ve bu beceri gruplarını birbirinden ayıran kesin çizgiler bulunmamaktadır. kimi, giyinme becerilerini öz bakım becerisi olarak ele alırken kimi de günlük yaşam becerisi olarak kabul etmektedir. Öz bakım ve günlük yaşam becerileri şöyle sıralanabilir:
1. elini yüzünü yıkama
2. bardaktan su içme.
3. tuvalet becerisini kazanma.
4. Çatal kullanarak yemek yeme.
5. kaşık kullanarak yemek yeme.
6. bıçak kullanma
7. terlik giyip çıkarma
8. bereyi giyip çıkarma
9. Çorap giyip çıkarma
10. pantolon giyip çıkarma
11. ayakkabı giyip çıkarma
12. diş fırçalama
13. düğme ilikleyip çözme.
14. ceket, palto, mont vb. giyip çıkarma
15. saç tarama
16. fermuar açıp kapama
17. kazak giyip çıkarma
18. tırnak kesme
19. banyo yapma
20. toz alma ve silme
21. peçeteyle ağzını silme
22. İlaç kullanma
temel berilerden sonra ileri derecede öz bakım becerileri kazanılır. temel becerilerin kazanılması, üst düzey becerilerin kazanılmasını kolaylaştırmaktadır. Öz bakım ve günlük yaşam becerilerine sahip olan çocuklar, aileleri tarafından daha az istismar ve ihmal edilmekte ve aile bireyleri tarafından daha çok sevilmektedirler. aynı zamanda sosyal kabul düzeyleri yükselmekte ve sosyal ortamlara daha çok girmektedirler.
Öz bakım becerilerini kazanamamış bir çocuk ailesi için büyük bir yüktür. Çocuğun aileye bağımlılık düzeyi, öz bakım becerilerini kazanma düzeyi ile aynı doğrultudadır. Öz bakım ve günlük yaşam becerilerini kazanan bireyin başkalarına olan bağımlılığı azalır ve ayakları üzerinde durmayı ve yaşamını bağımsız sürdürmeyi öğrenir.
yeme-İçme berilerinin Öğretimi
yeme-içme becerileri ile ilgili öğretim yapılmadan önce çocuğun bir takım ön koşul davranışları kazanıp kazanmadığına bakılır. Çocuk bu önkoşul davranışlara sahipse öğretime başlanır, eğer sahip değilse öncelikle bu davranışlar kazandırılır. yeme-içme becerileri öğretimi için ön koşul davranışlar şunlardır:
dengeli bir biçimde oturabilme,
başının dik tutabilme,
el- göz koordinasyonuna sahip olabilme,
emme, çiğneme, ısırma, ağız kapama vb ağız hareketlerini yerine getirebilme,
aç, kapa, al, tut vb. yönergelere uyabilme,
kaşık, bardak vb nesneleri tutabilme ve bırakabilme,
yeme-içme becerileri öğretilirken en basit becerinin öğretiminden başlanır. mümkün olduğunca doğal ortamlar tercih edilmeli ve bireysel çalışma yapılmalıdır. okulda yemekhanede evde ise yemek masasında bu becerilerin öğretilmesi gerekmektedir. kullanılan araç gereçler çocuğun gereksinimine uygun olmalı ve gerçek yaşamda kullanılan araç-gereçler olmalıdır. Öğreti zamanı çocuğun yemek yeme öğünlerine denk getirilmelidir.
uzun dönemli amaçlar
bu programı başarıyla tamamlayan her öğrenci;
1. bağımsız olarak yemek yeme becerisi kazanır.
2. beslenme ile ilgili araç gereçleri kullanma alışkanlığı kazanır.
3. beslenmede belli bir düzene ve kurallara uyar.
4. toplum yaşamına ve düzenine uyum sağlar.
5. edindiği becerileri günlük yaşamda uygular.
kısa dönemli amaçlar
1. eliyle yiyecek yer.
2. bardaktan sıvı içer.
3. musluktan sürahiye su doldurur.
4. sürahiden bardağa sıvı doldurur.
5. pipetle sıvı içer.
6. kumaş peçeteyi serer.
7. Üzerinde yemek yediği peçeteyi silkeler.
8. kumaş peçeteyi katlar.
9. kaşık kullanarak yemek yer.
10. Çatal kullanarak yemek yer.
11. Çatal ve bıçağı birlikte kullanarak yemek yer.
12. getirdiği yiyeceği yemede kurallara uyar.
13. sofrada yemek yeme kurallarına uyar.
kısa dönemli amaç: bardaktan su içebilme.
bardaktan su içebilme.
davranışlar: 1. kullandığı eline bardağı alır.
1. kullandığı eline bardağı alır.
2. diğer eliyle musluğu açar
3. bardağa yeteri kadar su doldurur.
4. musluğu kapatır.
5. bardağı ağzına götürür.
6. bardağın alt ucunu alt dudağına koyar.
7. bardağı yukarı doğru kaldırarak ağzına su alıp yutar.
8. bardaktaki suyu içer.
9. bardağı yerine koyar.
kısa dönemli amaç: Çatal kullanarak yemek yiyebilme.
davranışlar:
1. Çatalın sapından uç kısmı yukarı gelecek şekilde tutar.
2. Çatalın uç kısmını yiyeceğe saplar.
3. yiyeceği çatala alır.
4. Çatalın ucundaki yiyeceği ağzına götürür.
5. yiyeceği ağzına alır.
6. Çatalı ağzından çeker.
7. yiyecek bitinceye kadar aynı işlemleri tekrarlar.
8. Çatalı yerine koyar.
kısa dönemli amaç: kumaş peçeteyi serer.
kuma
davranışlar: 1. peçeteyi alır.
2. peçeteyi masanın üzerine koyar.
3. peçetenin üst katını açar.
4. peçetenin diğer katını açar.
5. peçeteyi eliyle düzeltir.
1. peçeteyi alır.
kaynak: Çetin Özbey, otizm ve otistik Çocukların eğitimi, İnkılap kitapevi, İstanbul, 2005