F
feyza05
Ziyaretçi
Pekiştirme Tarifeleri
Pekiştirme tarifesi, olumlu ya da olumsuz pekiştirmenin yapılış sıklıklarını belirler. Pekiştirme tarifesi her davranışın pekiştirilmesinde hiçbir davranışın pekiştirilmemesine doğru bir seyir izler. Pekiştirme tarifeleri sadece özel gereksinimli çocuklar için geliştirilmemiş, normal eğitim-öğretim sürecinde de çocuklara yeni davranışlar kazandırmada ve problem davranışların yok edilmesinde veya hafifletilmesinde etkili olarak kullanılabilir. Tarifeler, sosyal yaşamda da sık sık kullanılmaktadır; kimi bilinçsiz kimi de sistematik olarak kullanılır. Örneğin, fabrikalarda üretilen parça başına ücret verilmesi veya tarlada toplanan sepet adedi kadar ücret verilmesi sürekli pekiştirme tarifesine birer örnektir. Yevmiye usulü çalışanlara ücret verilmesi veya memurlara aylık maaş verilmesi sabit aralı pekiştirme tarifesine uymaktadır. Pekiştirme tarifeleri şunlardır:
Sürekli pekiştirme
Aralıklı pekiştirme
a) Oranlı pekiştirme
Sabit oranlı pekiştirme
Değişken oranlı pekiştirme
b) Aralı pekiştirme
Sabit aralı pekiştirme
Değişken aralı pekiştirme
1. Sürekli pekiştirme, istenilen davranışın her ortaya çıkışında pekiştirecin verilmesidir. Örneğin, bağımsız dikey çizgi çalışması yapıldığında, çocuğun bağımsız çizdiği her çizgiden sonra pekiştireç verilir. Sürekli pekiştirmenin avantajı, öğrenme sürecini hızlandırır ve çocuğun öğretilmek istenen beceriyi daha çabuk öğrenmesini sağlar; fakat kesildiğinde ise öğrenme sönebilir. Sönmeye yol açmamak için pekiştiren davranışın kazanıldıktan sonra, pekiştireç yavaş yavaş geri çekilmelidir. Sürekli pekiştirme yeni beceri ve kavramların öğretilmesinde kullanılır. Sürekli pekiştirecin diğer olumsuz özelliği ise, çocuğun çok çabuk pekiştirece doymasıdır. Bunu önlemek için pekiştireç çok küçük parçalara bölünmeli ve gerekirse aynı öğretim sürecinde farklı pekiştireçler kullanılabilir.
İlk belirtilen olumsuzluğun yaşanmaması için, belli bir kullanımdan sonra süreli pekiştirmeden sonra aralıklı pekiştireç tarifelerine geçilir.
2. Aralıklı Pekiştirme: İstenilen davranışın kazandırılmasında, belli sayıda olumlu davranıştan veya belli bir süreden sonra pekiştireç verilmesidir. Aralıklı pekiştirme, yeni kavram ve becerilerin öğretilmesinde kullanılan sürekli pekiştireç tarifesi, aşamalı olarak yerini aralıklı pekiştireç tarifelerine bırakır. Aralıklı pekiştirme, oranlı ve aralı pekiştirme olarak ikiye ayrılır.
a) Oranlı Pekiştirme tarifeleri: Bu tarife sayı ile ifade edilen davranışlar için kullanılır. Yani pe
kiştirecin verilebilmesi için hedeflenen sayıda olumlu davranışın ortaya çıkması gerekir. Oranlı pekiştirme tarifesinde, Sabit oranlı pekiştirme ve değişken oranlı pekiştirme olmak üzere iki farklı tarife vardır.
Sabit oranlı pekiştirme: İstenilen davranışlar için bir oranın belirlenmesi ve belirlenen oranda sergilenen davranışın pekiştirilmesidir. Örneğin, çocuk bağımsız çizdiği her 6 çizgiden sonra pekiştirilir. Bu oran SO-6 olarak formüle edilir. Davranmışta kalıcılığın sağlanması için zamanla tarife seyreltilir. Örneğin, ilk başlarda 6 olumlu davranıştan sonra pekiştireç verilirken, ilerleyen zamanlarda 7 daha sonraki zamanlarda ise 10 davranıştan sonra pekiştireç verilir. Sabit oranlı pekiştirme, sürekli pekiştirmeye göre daha avantajlıdır; çünkü sabit oranlı pekiştirme tarifesinde pekiştirme kesildiğinde davranışın sönme olasılığı daha azdır.
Değişken oranlı pekiştirme: Ortalama bir oran belirlenir ve ortalama davranış sayısına ulaşıldığında pekiştireç verilir. Örneğin, ortalama 7 olumlu davranıştan sonra çocuk pekiştirilecekse, önce 6 davranıştan sonra pekiştireç verilir, sonra pekiştireç kullanımı 8 davranıştan sonra gerçekleştirilir ve bunu şu oranlar takip eder: 9,7 ve 5. Pekiştireçlerin kullanıldığı davranışların toplamı 35 eder; 35:5=7 olur. Böylece ortalama davranış sayısı ortaya çıkar. Bu tarifede çocuk pekiştirecin ne zaman geleceğini kesin olarak bilmemektedir, çünkü her defasında farklı sayıdaki olumlu davranıştan sonra verilmektedir.
b) Aralı Pekiştirme Tarifeleri: Belirlenen süreden sonra çocuğun pekiştirilmesidir. Bu süreden önce gerçekleşen olumlu davranışlar olabilir. Davranışın pekiştirilmesi için belirlenen sürenin geçmesi gerekir. Aralı pekiştirme tarifesinde, Sabit aralı pekiştirme ve değişken aralı pekiştirme olmak üzere iki farklı tarife vardır. Bu tarife daha çok sürekliliği olan eylemlerde (Örneğin okuma, yazma, kesme, dizme, sıralama gibi) ve problem davranışların azaltılmasında kullanılır (örneğin, yerinde oturma, parmak kaldırarak konuşma, arkadaşlarıyla konuşmama gibi).
Sabit aralı pekiştirme: Belli zaman aralığından sonra çocuğun olumlu davranışlarının pekiştirilmesidir. Bu tarifede, pekiştirmenin yapılması için davranışın istendik biçimde ortaya çıkma koşulu aranmaz. Yani pekiştirme süresi 4 dakika olarak belirlenmişse, çocuk üçüncü dakikada olumlu tepki vermiş olsa bile pekiştirilmez, ancak dördüncü dakikada olumlu tepki verirse pekiştirilir. Örneğin, boncukları ipe geçiren çocuk dördüncü dakikada kontrol edilir, eğer istenilen işi yapıyorsa pekiştirilir ve 4 dakika sonra tekrar kontrol edilir, hala çalışıyorsa yine pekiştirilir.
B tarifede çocuk, pekiştirece ne zaman ulaşacağını aşağı yukarı tahmin eder. Bunun için yaptığı işi yavaşlatabilir ve pekiştireci alacağı zamana yakın işi hızlandırabilir. Örneğin, yazı yazan çocuk 4. dakikada pekiştireci alacağını tahmin ediyorsa, ortalama ilk üç dakika oylanır, dördüncü dakikaya doğru yazıyı yazmaya başlar.
Değişken aralı pekiştirme: bu tarifenin sabit aralı tarifeden farkı belirlenen sürenin değişken olmasıdır. Ortalama bir zaman aralığı belirlenir. Örneğin, ortalama zaman aralığı 7 dakika olarak belirlenmiş bir tarifede çocuğun çalışması 7,9,6,8 ve 5 dakikalık sürelerden sonra pekiştirilir. Bu tarifede çocuk pekiştirecin ne zaman geleceğini tahmin etmede güçlük çeker; çünkü pekiştireç çalışmanın 3. dakikasında gelebilir, 10. dakikasında da gelebilir. Çocuk bunu bildiği için işe başladığı hızda devam eder. Bu nedenle sabit aralı tarifeye göre daha iyi bir sonuca ulaşılır.
alıntı
Pekiştirme tarifesi, olumlu ya da olumsuz pekiştirmenin yapılış sıklıklarını belirler. Pekiştirme tarifesi her davranışın pekiştirilmesinde hiçbir davranışın pekiştirilmemesine doğru bir seyir izler. Pekiştirme tarifeleri sadece özel gereksinimli çocuklar için geliştirilmemiş, normal eğitim-öğretim sürecinde de çocuklara yeni davranışlar kazandırmada ve problem davranışların yok edilmesinde veya hafifletilmesinde etkili olarak kullanılabilir. Tarifeler, sosyal yaşamda da sık sık kullanılmaktadır; kimi bilinçsiz kimi de sistematik olarak kullanılır. Örneğin, fabrikalarda üretilen parça başına ücret verilmesi veya tarlada toplanan sepet adedi kadar ücret verilmesi sürekli pekiştirme tarifesine birer örnektir. Yevmiye usulü çalışanlara ücret verilmesi veya memurlara aylık maaş verilmesi sabit aralı pekiştirme tarifesine uymaktadır. Pekiştirme tarifeleri şunlardır:
Sürekli pekiştirme
Aralıklı pekiştirme
a) Oranlı pekiştirme
Sabit oranlı pekiştirme
Değişken oranlı pekiştirme
b) Aralı pekiştirme
Sabit aralı pekiştirme
Değişken aralı pekiştirme
1. Sürekli pekiştirme, istenilen davranışın her ortaya çıkışında pekiştirecin verilmesidir. Örneğin, bağımsız dikey çizgi çalışması yapıldığında, çocuğun bağımsız çizdiği her çizgiden sonra pekiştireç verilir. Sürekli pekiştirmenin avantajı, öğrenme sürecini hızlandırır ve çocuğun öğretilmek istenen beceriyi daha çabuk öğrenmesini sağlar; fakat kesildiğinde ise öğrenme sönebilir. Sönmeye yol açmamak için pekiştiren davranışın kazanıldıktan sonra, pekiştireç yavaş yavaş geri çekilmelidir. Sürekli pekiştirme yeni beceri ve kavramların öğretilmesinde kullanılır. Sürekli pekiştirecin diğer olumsuz özelliği ise, çocuğun çok çabuk pekiştirece doymasıdır. Bunu önlemek için pekiştireç çok küçük parçalara bölünmeli ve gerekirse aynı öğretim sürecinde farklı pekiştireçler kullanılabilir.
İlk belirtilen olumsuzluğun yaşanmaması için, belli bir kullanımdan sonra süreli pekiştirmeden sonra aralıklı pekiştireç tarifelerine geçilir.
2. Aralıklı Pekiştirme: İstenilen davranışın kazandırılmasında, belli sayıda olumlu davranıştan veya belli bir süreden sonra pekiştireç verilmesidir. Aralıklı pekiştirme, yeni kavram ve becerilerin öğretilmesinde kullanılan sürekli pekiştireç tarifesi, aşamalı olarak yerini aralıklı pekiştireç tarifelerine bırakır. Aralıklı pekiştirme, oranlı ve aralı pekiştirme olarak ikiye ayrılır.
a) Oranlı Pekiştirme tarifeleri: Bu tarife sayı ile ifade edilen davranışlar için kullanılır. Yani pe
kiştirecin verilebilmesi için hedeflenen sayıda olumlu davranışın ortaya çıkması gerekir. Oranlı pekiştirme tarifesinde, Sabit oranlı pekiştirme ve değişken oranlı pekiştirme olmak üzere iki farklı tarife vardır.
Sabit oranlı pekiştirme: İstenilen davranışlar için bir oranın belirlenmesi ve belirlenen oranda sergilenen davranışın pekiştirilmesidir. Örneğin, çocuk bağımsız çizdiği her 6 çizgiden sonra pekiştirilir. Bu oran SO-6 olarak formüle edilir. Davranmışta kalıcılığın sağlanması için zamanla tarife seyreltilir. Örneğin, ilk başlarda 6 olumlu davranıştan sonra pekiştireç verilirken, ilerleyen zamanlarda 7 daha sonraki zamanlarda ise 10 davranıştan sonra pekiştireç verilir. Sabit oranlı pekiştirme, sürekli pekiştirmeye göre daha avantajlıdır; çünkü sabit oranlı pekiştirme tarifesinde pekiştirme kesildiğinde davranışın sönme olasılığı daha azdır.
Değişken oranlı pekiştirme: Ortalama bir oran belirlenir ve ortalama davranış sayısına ulaşıldığında pekiştireç verilir. Örneğin, ortalama 7 olumlu davranıştan sonra çocuk pekiştirilecekse, önce 6 davranıştan sonra pekiştireç verilir, sonra pekiştireç kullanımı 8 davranıştan sonra gerçekleştirilir ve bunu şu oranlar takip eder: 9,7 ve 5. Pekiştireçlerin kullanıldığı davranışların toplamı 35 eder; 35:5=7 olur. Böylece ortalama davranış sayısı ortaya çıkar. Bu tarifede çocuk pekiştirecin ne zaman geleceğini kesin olarak bilmemektedir, çünkü her defasında farklı sayıdaki olumlu davranıştan sonra verilmektedir.
b) Aralı Pekiştirme Tarifeleri: Belirlenen süreden sonra çocuğun pekiştirilmesidir. Bu süreden önce gerçekleşen olumlu davranışlar olabilir. Davranışın pekiştirilmesi için belirlenen sürenin geçmesi gerekir. Aralı pekiştirme tarifesinde, Sabit aralı pekiştirme ve değişken aralı pekiştirme olmak üzere iki farklı tarife vardır. Bu tarife daha çok sürekliliği olan eylemlerde (Örneğin okuma, yazma, kesme, dizme, sıralama gibi) ve problem davranışların azaltılmasında kullanılır (örneğin, yerinde oturma, parmak kaldırarak konuşma, arkadaşlarıyla konuşmama gibi).
Sabit aralı pekiştirme: Belli zaman aralığından sonra çocuğun olumlu davranışlarının pekiştirilmesidir. Bu tarifede, pekiştirmenin yapılması için davranışın istendik biçimde ortaya çıkma koşulu aranmaz. Yani pekiştirme süresi 4 dakika olarak belirlenmişse, çocuk üçüncü dakikada olumlu tepki vermiş olsa bile pekiştirilmez, ancak dördüncü dakikada olumlu tepki verirse pekiştirilir. Örneğin, boncukları ipe geçiren çocuk dördüncü dakikada kontrol edilir, eğer istenilen işi yapıyorsa pekiştirilir ve 4 dakika sonra tekrar kontrol edilir, hala çalışıyorsa yine pekiştirilir.
B tarifede çocuk, pekiştirece ne zaman ulaşacağını aşağı yukarı tahmin eder. Bunun için yaptığı işi yavaşlatabilir ve pekiştireci alacağı zamana yakın işi hızlandırabilir. Örneğin, yazı yazan çocuk 4. dakikada pekiştireci alacağını tahmin ediyorsa, ortalama ilk üç dakika oylanır, dördüncü dakikaya doğru yazıyı yazmaya başlar.
Değişken aralı pekiştirme: bu tarifenin sabit aralı tarifeden farkı belirlenen sürenin değişken olmasıdır. Ortalama bir zaman aralığı belirlenir. Örneğin, ortalama zaman aralığı 7 dakika olarak belirlenmiş bir tarifede çocuğun çalışması 7,9,6,8 ve 5 dakikalık sürelerden sonra pekiştirilir. Bu tarifede çocuk pekiştirecin ne zaman geleceğini tahmin etmede güçlük çeker; çünkü pekiştireç çalışmanın 3. dakikasında gelebilir, 10. dakikasında da gelebilir. Çocuk bunu bildiği için işe başladığı hızda devam eder. Bu nedenle sabit aralı tarifeye göre daha iyi bir sonuca ulaşılır.
alıntı