C
cendere
Ziyaretçi
TUĞRA HAKKINDA
En ünlü tuğra Kanuni'nin tuğrası
Tuğra Osmanlı sultanlarının gözalıcı kaligrafik nişan veya arması, bir çeşit imzasıdır. Sultanın ve babasının adını ve çoğunda el muzaffer daima dua ibaresini içerirdi. Örneğin Kanuni Sultan Süleyman’ın tuğrasında “Süleyman şah bin Selim şah han el-muzaffer daima” yazmaktadır. “bin” “oğlu” demektir. Tuğra bizatihi sultan tarafından yazılmayıp nişancı veya tuğrakeş veya tuğranüvis denilen görevlilerce yazılırdı. Sultanın mühürlerine de kazılmıştır. En eski Osmanlı tuğrası ikinci Osmanlı sultanı Orhan Gazi’ye aittir. Birinci sultan Osman Gazi’ye ait bir tuğraya günümüze dek hiçbir yerde rastlanmamıştır. Bu nedenle 36 Osmanlı padişahı ama 35 Osmanlı padişah tuğrası vardır. (Ancak duyumlarımıza göre Osman Gazi’ye ait bir tek sikke (para) bulunmuştur ve bunda "Osman bin Ertuğrul bin Gündüz Alp" ifadesi yer almaktadır).Tuğralar, Osmanlı devletinin kuruluşundan yıkılmasına kadar çok çeşitli yerlerde kullanılmış, hat sanatında bir kol olmuş ve resmi görevini tamamladıktan sonra tarihe mal olmuştur (1). Halen hat sanatını icra edenlerce sanatsal amaçlı olarak yaşatılmaktadır.
Önceleri fermanlar gibi pek çok resmi evrak üzerine resmiyet kazandırmak için çekilen tuğra daha sonraları hükümdarlık (hanedan) sembolü olarak paralar, bayraklar, pullar, resmi abideler, resmi binalar, camiler ve saraylarda da kullanılmıştır.
Tuğra Türklere özgüdür. Tuğranın şekli kendine mahsustur. Ne herhangi bir şey tuğraya benzer, ne de tuğra herhangi bir şeye. Her tuğrada bir yandan alışılmış tuğra şeklini korumak, diğer yandan her sultanın künyesini bu şekille barıştırmak. Zor sanat. Orhan Gazi’den Sultan Vahideddin’e kadar tekrarlanan ve değişen parçalarla tuğraların evrimini izlemek çok ilgi çekicidir. Tuğra simgesel anlamı ile belgelerin başında yer alır, sonunda değil...(2)
Tuğra kelimesi Osmanlıdan önceye dayansa da ve yine tuğra benzerleri daha eski Türk devletlerinin belgelerinde kullanılsa da Osmanlı tuğralarının kendilerinden öncekilerle isim benzerliği dışında ortak yanı pek yoktur. İlk Osmanlı tuğrasının sahibi Orhan Gazi’nin tuğrasında yazılı Orhan ve Osman kelimelerinin yazılış şekli kendinden sonra gelen tuğraların iskeletini oluşturmuştur.
Tuğralar bir arma olarak olgunlaşmış halini aldıktan sonra hattatlar sanatsal boyuta geçerek hep daha güzelini yazmaya çalışmışlardır. Sanatsal tuğra tabloları halinde padişah tuğraları dışında yakın zamanlarda Kur’an-ı Kerim’den ayetler, hadisler, dualar, şahıs isimleri vb. de yazılmıştır.
Bir padişahın tuğrası kabul gördükten sonra saltanatı boyunca içeriği değişmezdi. Ancak farklı ellerden farklı çıkan tuğralar da elbet olurdu. Bir Osmanlı belgesinin tarih tesbitinde, varsa üzerindeki tuğranın sahibinin bilinmesi çok yardımcı olur. Hatta tuğradaki nüanslar tarih aralığını daha da kısaltır.
Tuğraların okunabilmesi tüm Osmanlı tuğralarının bir araya getirilmesi ile mümkün olmuştur. Bu meyanda Suha Umur’un çalışmaları takdire şayandır, eseri bize yol göstermiştir, kendisini en iyi dileklerimle zikrediyorum.
TUĞRANIN BÖLÜMLERİ
1- Sere (Kürsü): Tuğranın en altında bulunan ve asıl metnin yazılı bulunduğu kısımdır.
2- Beyze’ler (Arapça: yumurta): Tuğranın sol tarafında bulunan iç içe iki kavisli kısımdır.
3- Tuğ’lar: Tuğranın üstüne doğru uzanan “elif” harfi şeklindeki uzantılardır. Her zaman elif değillerdir. Bazen harf de değillerdir. Yanlarında yer alan flama şeklindeki kavislere “zülfe” denir.
4- Kollar (hançere): Beyzelerin devamı olarak sağa doğru paralel uzanan kollardır.
Bazı tuğralarda sağ üst boşlukta ilgili padişahın “mahlas”ı da görülür.
tuğranın kısımları
Olgunlaşmış bir tuğrada iki beyze ve üç tuğ yer alır. İçerik metni bunları karşılamazsa bazı tuğralarda esas metinle ilgili olmayan şekiller de yer alır ki, bunlar klasikleşmiş tuğra şeklini korumak ve kendinden önceki tuğraya benzetebilmek için eklenmişlerdir. Bir anlam ifade etmezler (1).
Kaynak
1-Umur S. Osmanlı Padişah Tuğraları. Cem Yayınevi. İstanbul,1980.
2-Boydas N. Osmanlı Tuğralarına Eleştiri Açısından Bir Bakış.
PADİŞAH- TUĞRA METNİ
1. Osman Gazi- Osman Gazi (bugüne kadar bulunamadı)
2. Orhan Gazi -Orhan Bin Osman
3. I. Murad -Murad bin Orhan
4. Yıldırım Bayezid -Bayezid bin Murad han
5. Çelebi Mehmed -Mehmed bin Bayezid han
6. II. Murad -Murad bin Mehmed han muzaffer
7. Fatih Sultan Mehmed -Mehmed bin Murad han muzaffer daima
8. II. Bayezid -Bayezid bin Mehmed han muzaffer daima
9. Yavuz Sultan Selim -Selim-Sah bin Bayezid han el-muzaffer daima
10. Kanuni Sultan Süleyman -Süleyman Sah bin Selim Sah han el-muzaffer daima
11. II. Selim -Selim Sah bin Suleyman Sah han el-muzaffer daima
12. III. Murad -Sah Murad bin Selim Sah han el-muzaffer daima
13. III. Mehmed -Mehmed bin Murad han el-muzaffer daima
14. I. Ahmed -Sah Ahmed bin Mehmed han el-muzaffer daima
15. I. Mustafa -Sah Mustafa bin Mehmed han el-muzaffer daima
16. Genç Osman -Sah Osman bin Ahmed han el-muzaffer daima
17. IV. Murad Sah Murad bin Ahmed han el-muzaffer daima
18. İbrahim -Sah Ibrahim bin Ahmed han el-muzaffer daima
19. IV. Mehmed -Sah Mehmed bin Ibrahim han el-muzaffer daima
20. II. Süleyman
Sah Süleyman bin Ibrahim han el-muzaffer daima
21. II. Ahmed -Sah Ahmed bin Ibrahim han el-muzaffer daima
22. II. Mustafa -Sah Mustafa bin Mehmed han el-muzaffer daima
23. III. Ahmed -Sah Ahmed bin Mehmed han el-muzaffer daima
24. I. Mahmud -Mahmud han bin Mustafa el-muzaffer daima
25. III. Osman -Osman han bin Mustafa el-muzaffer daima
26. III. Mustafa -Mustafa han bin Ahmed el-muzaffer daima
27. I. Abdulhamid -Abdulhamid han bin Ahmed el-muzaffer daima
28. III. Selim -Selim han bin Mustafa el-muzaffer daima
29. IV. Mustafa -Mustafa han bin Abdulhamid el-muzaffer daima
30. II. Mahmud -Mahmud han bin Abdulhamid el-muzaffer daima (adli)
31. Abdulmecid -Abdulmecid han bin Mahmud el-muzaffer daima
32. Abdulaziz -Abdulaziz han bin Mahmud el-muzaffer daima
33. V. Murad -Mehmed Murad han bin Abdulmecid el-muzaffer daima
34. II. Abdulhamid -Abdulhamid han bin Abdülmecid el-muzaffer daima (el-gazi)
35. V. Mehmed (Reşad) -Mehmed han bin Abdulmecid el-muzaffer daima (Resad)
36. VI. Mehmed (Vahideddin) -Mehmed Vahideddin han bin Abdülmecid el-muzaffer daima
www.tugra.org
En ünlü tuğra Kanuni'nin tuğrası
Tuğra Osmanlı sultanlarının gözalıcı kaligrafik nişan veya arması, bir çeşit imzasıdır. Sultanın ve babasının adını ve çoğunda el muzaffer daima dua ibaresini içerirdi. Örneğin Kanuni Sultan Süleyman’ın tuğrasında “Süleyman şah bin Selim şah han el-muzaffer daima” yazmaktadır. “bin” “oğlu” demektir. Tuğra bizatihi sultan tarafından yazılmayıp nişancı veya tuğrakeş veya tuğranüvis denilen görevlilerce yazılırdı. Sultanın mühürlerine de kazılmıştır. En eski Osmanlı tuğrası ikinci Osmanlı sultanı Orhan Gazi’ye aittir. Birinci sultan Osman Gazi’ye ait bir tuğraya günümüze dek hiçbir yerde rastlanmamıştır. Bu nedenle 36 Osmanlı padişahı ama 35 Osmanlı padişah tuğrası vardır. (Ancak duyumlarımıza göre Osman Gazi’ye ait bir tek sikke (para) bulunmuştur ve bunda "Osman bin Ertuğrul bin Gündüz Alp" ifadesi yer almaktadır).Tuğralar, Osmanlı devletinin kuruluşundan yıkılmasına kadar çok çeşitli yerlerde kullanılmış, hat sanatında bir kol olmuş ve resmi görevini tamamladıktan sonra tarihe mal olmuştur (1). Halen hat sanatını icra edenlerce sanatsal amaçlı olarak yaşatılmaktadır.
Önceleri fermanlar gibi pek çok resmi evrak üzerine resmiyet kazandırmak için çekilen tuğra daha sonraları hükümdarlık (hanedan) sembolü olarak paralar, bayraklar, pullar, resmi abideler, resmi binalar, camiler ve saraylarda da kullanılmıştır.
Tuğra Türklere özgüdür. Tuğranın şekli kendine mahsustur. Ne herhangi bir şey tuğraya benzer, ne de tuğra herhangi bir şeye. Her tuğrada bir yandan alışılmış tuğra şeklini korumak, diğer yandan her sultanın künyesini bu şekille barıştırmak. Zor sanat. Orhan Gazi’den Sultan Vahideddin’e kadar tekrarlanan ve değişen parçalarla tuğraların evrimini izlemek çok ilgi çekicidir. Tuğra simgesel anlamı ile belgelerin başında yer alır, sonunda değil...(2)
Tuğra kelimesi Osmanlıdan önceye dayansa da ve yine tuğra benzerleri daha eski Türk devletlerinin belgelerinde kullanılsa da Osmanlı tuğralarının kendilerinden öncekilerle isim benzerliği dışında ortak yanı pek yoktur. İlk Osmanlı tuğrasının sahibi Orhan Gazi’nin tuğrasında yazılı Orhan ve Osman kelimelerinin yazılış şekli kendinden sonra gelen tuğraların iskeletini oluşturmuştur.
Tuğralar bir arma olarak olgunlaşmış halini aldıktan sonra hattatlar sanatsal boyuta geçerek hep daha güzelini yazmaya çalışmışlardır. Sanatsal tuğra tabloları halinde padişah tuğraları dışında yakın zamanlarda Kur’an-ı Kerim’den ayetler, hadisler, dualar, şahıs isimleri vb. de yazılmıştır.
Bir padişahın tuğrası kabul gördükten sonra saltanatı boyunca içeriği değişmezdi. Ancak farklı ellerden farklı çıkan tuğralar da elbet olurdu. Bir Osmanlı belgesinin tarih tesbitinde, varsa üzerindeki tuğranın sahibinin bilinmesi çok yardımcı olur. Hatta tuğradaki nüanslar tarih aralığını daha da kısaltır.
Tuğraların okunabilmesi tüm Osmanlı tuğralarının bir araya getirilmesi ile mümkün olmuştur. Bu meyanda Suha Umur’un çalışmaları takdire şayandır, eseri bize yol göstermiştir, kendisini en iyi dileklerimle zikrediyorum.
TUĞRANIN BÖLÜMLERİ
1- Sere (Kürsü): Tuğranın en altında bulunan ve asıl metnin yazılı bulunduğu kısımdır.
2- Beyze’ler (Arapça: yumurta): Tuğranın sol tarafında bulunan iç içe iki kavisli kısımdır.
3- Tuğ’lar: Tuğranın üstüne doğru uzanan “elif” harfi şeklindeki uzantılardır. Her zaman elif değillerdir. Bazen harf de değillerdir. Yanlarında yer alan flama şeklindeki kavislere “zülfe” denir.
4- Kollar (hançere): Beyzelerin devamı olarak sağa doğru paralel uzanan kollardır.
Bazı tuğralarda sağ üst boşlukta ilgili padişahın “mahlas”ı da görülür.
tuğranın kısımları
Olgunlaşmış bir tuğrada iki beyze ve üç tuğ yer alır. İçerik metni bunları karşılamazsa bazı tuğralarda esas metinle ilgili olmayan şekiller de yer alır ki, bunlar klasikleşmiş tuğra şeklini korumak ve kendinden önceki tuğraya benzetebilmek için eklenmişlerdir. Bir anlam ifade etmezler (1).
Kaynak
1-Umur S. Osmanlı Padişah Tuğraları. Cem Yayınevi. İstanbul,1980.
2-Boydas N. Osmanlı Tuğralarına Eleştiri Açısından Bir Bakış.
PADİŞAH- TUĞRA METNİ
1. Osman Gazi- Osman Gazi (bugüne kadar bulunamadı)
2. Orhan Gazi -Orhan Bin Osman
3. I. Murad -Murad bin Orhan
4. Yıldırım Bayezid -Bayezid bin Murad han
5. Çelebi Mehmed -Mehmed bin Bayezid han
6. II. Murad -Murad bin Mehmed han muzaffer
7. Fatih Sultan Mehmed -Mehmed bin Murad han muzaffer daima
8. II. Bayezid -Bayezid bin Mehmed han muzaffer daima
9. Yavuz Sultan Selim -Selim-Sah bin Bayezid han el-muzaffer daima
10. Kanuni Sultan Süleyman -Süleyman Sah bin Selim Sah han el-muzaffer daima
11. II. Selim -Selim Sah bin Suleyman Sah han el-muzaffer daima
12. III. Murad -Sah Murad bin Selim Sah han el-muzaffer daima
13. III. Mehmed -Mehmed bin Murad han el-muzaffer daima
14. I. Ahmed -Sah Ahmed bin Mehmed han el-muzaffer daima
15. I. Mustafa -Sah Mustafa bin Mehmed han el-muzaffer daima
16. Genç Osman -Sah Osman bin Ahmed han el-muzaffer daima
17. IV. Murad Sah Murad bin Ahmed han el-muzaffer daima
18. İbrahim -Sah Ibrahim bin Ahmed han el-muzaffer daima
19. IV. Mehmed -Sah Mehmed bin Ibrahim han el-muzaffer daima
20. II. Süleyman
Sah Süleyman bin Ibrahim han el-muzaffer daima
21. II. Ahmed -Sah Ahmed bin Ibrahim han el-muzaffer daima
22. II. Mustafa -Sah Mustafa bin Mehmed han el-muzaffer daima
23. III. Ahmed -Sah Ahmed bin Mehmed han el-muzaffer daima
24. I. Mahmud -Mahmud han bin Mustafa el-muzaffer daima
25. III. Osman -Osman han bin Mustafa el-muzaffer daima
26. III. Mustafa -Mustafa han bin Ahmed el-muzaffer daima
27. I. Abdulhamid -Abdulhamid han bin Ahmed el-muzaffer daima
28. III. Selim -Selim han bin Mustafa el-muzaffer daima
29. IV. Mustafa -Mustafa han bin Abdulhamid el-muzaffer daima
30. II. Mahmud -Mahmud han bin Abdulhamid el-muzaffer daima (adli)
31. Abdulmecid -Abdulmecid han bin Mahmud el-muzaffer daima
32. Abdulaziz -Abdulaziz han bin Mahmud el-muzaffer daima
33. V. Murad -Mehmed Murad han bin Abdulmecid el-muzaffer daima
34. II. Abdulhamid -Abdulhamid han bin Abdülmecid el-muzaffer daima (el-gazi)
35. V. Mehmed (Reşad) -Mehmed han bin Abdulmecid el-muzaffer daima (Resad)
36. VI. Mehmed (Vahideddin) -Mehmed Vahideddin han bin Abdülmecid el-muzaffer daima
www.tugra.org
