A
akkuru
Ziyaretçi
Evde Bakım ve Özel Eğitim
Bakıma en çok gereksinim duyan grup çocuklardır. Diğer gruplar ise, yaşlılar ve her yaştan engelli, süreğen hastalığı olan bireylerdir. Özel gereksinimli olarak adlandırılan engelli bireylerin bakımları, engel veya yetersizlik düzeyine göre farklılık gösterse de bakıma gereksinimi olan diğer bireylere göre bir hayli güçtür. Bu da birçok aile içi ağır bir yük olabilir. Dolayısıyla aileler, bakıcı temin ederek yüklerini hafifletebilme yoluna giderler. Kimi aile de bakıma muhtaç bireye eğitimci bakıcının daha yararlı olabileceğini düşünerek bakıcı temin etmeyi tercih eder. Her iki ebeveynin çalışmak zorunda olduğu ve ailede engelli bireyin bakımını üstlenecek birilerinin olmadığı aileler için bakıcı zorunlu hale gelir.
Kimi bakıcılar, bütün gün bakıma muhtaç bireylerin bakımını üstlenirken, kimi de eğitim kurumuna devam eden bireyin eğitim sonrası evdeki bakımından sorumlu olur. Özel gereksinimli bireylerin bakım süreçleri, özel eğitimden bağımsız olarak düşünülemez; çünkü özel gereksinimli bireylerin kurumda aldıkları eğitimin kalıcı olabilmesi ve bütün yaşamına yansıyabilmesi için bakım sürecinde de eğitim sürdürülmelidir. Bakımla bütünleştirilen eğitim, eğitimcinin verdiği eğitim kadar yoğun olmaz, ancak eğitimden de çok uzak değildir.
Bakım, daha çok bireyin öz bakım ve günlük yaşam becerilerini kapsar. Bakıcı, bireyin bakımında söz konusu becerilerini kendisi gerçekleştirdiği zaman, birçok risk ortaya çıkar. Birincisi birey, var olan potansiyelini ortaya çıkaramayabilir ve sahip olduğu birçok becerisini yitirebilir. Zamanla bağımsızlığını artırmak yerine, bakıcıya daha çok bağımlı hale gelebilir. Örneğin, sürahiden bardağa su doldurup içme becerisi, çok basit olarak algılanabilir; ancak birçok engelli birey bunu yapamamaktadır. Bu beceri sürekli bakıcı tarafından yapıldığında, engelli birey bu beceriyi hiç bir zaman bağımsız yapamayacaktır. Bireyin engel durumu ne kadar ağır olursa olsun veya becerileri yapabilme yetersizliği ne kadar ileri düzeyde olura olsun, öz bakım becerileri, özel eğitimde işlem süreçleri olarak adlandırılan ipuçları ve yardımla bireye yaptırılabilir ve bireyin bunları bağımsız veya en az yardımla yapabilmesi sağlanabilir.
Sürekli eve kapatılan ve bütün ihtiyaçları bakıcılar aracılığıyla giderilen bireyler, sosyal yaşamdan soyutlanmakta ve birçok gelişim alanları durma noktasına gelir. Özel eğitim dair eğitim alan bakıcılar, bireylerin bakımıyla birlikte eğitimlerini de destekledikleri zaman, bireyler birçok yönde gelişim gösterir ve gittikçe bağımsızlıkları artar. Böylece zaman içinde toplumsal yaşama katılımları ve katkıları kaçınılmaz olur. Onların başaracaklarına dair kaygılarımız varsa ve bu anlamda onlara güvenmezsek, anlamlı değişimler bekleyemeyiz. Ancak birçok güçlüğün üstesinden gelebileceklerine dair umut ve inancımız varsa ve bunu davranışlarımızla onlara yansıttığımızda istendik değişimleri kısa sürede görebiliriz.
Bakıma ihtiyacı olan özel gereksinimli bireylerin genelde problem davranışları olabilmektedir. Birçok bakıcı özellikle bu bireylerin saldırganlık ve şiddete dayalı davranışlarından dolayı zarar görmekte ve bir kısmı bakımı bırakmak zorunda kalmaktadır. Oysa bakıcı, problem davranışlarla nasıl baş edeceğini bilse ve bu davranışları değiştirme yöntemlerini uygulayabilse, hem bireyin yaşam kalitesi artar hem de bakıcı ve aile için kolay ve sorunsuz bir birliktelik olanağı oluşur.
Bakıcılık mesleğini, engelli bireylerin yaşamını kolaylaştıran, onları yaşama bağlayan, bağımlılıklarını azaltıp bağımsızlıklarını artıran bir meslek haline getirmek mümkündür. Bunun için de bakıcılık eğitiminin kapsamına, özel eğitimi de almak gerekir. Bakıcıların lise mezunu olması ve bakıcılık eğitimiyle birlikte özel eğitim almaları gerekmektedir. Özel eğitim ile ilgili eğitimlerinde almaları gereken konu başlıkları şöyle sırlanabilir: a) bireyin davranış problemleriyle baş edebilme yöntemleri, b) öncelikli olarak öğretilmesi gereken beceri alanları ve bu becerileri öğretme yöntemleri, c) bireyle birlikte geçirilen boş zamanın nasıl değerlendirileceğine ilişkin bilgiler, e) uzman eğitimci tarafından öğretilen akademik becerilerin genelleştirme yöntemleri vb.
Ayrıca özel gereksinimli bireylerin bakımından sorumlu olan bakıcıların belli aralıklarla aile eğitim seminerlerine katılmaları ve eksik yönlerini tamamlamaları gerekmektedir. Eğitim kurumuna devam eden bireylerin yetersizliklerin azaltılması, olumsuz davranışlarının değiştirilmesi ve yeni bilgi ve becerilerin daha kolay kazandırılması için, bakıcının eğitimcilerle işbirliği yapması gerekir.
Kaynaklar
Çetin ÖZBEY, Özel Eğitimde Tedavi ve Terapiler, Yalnızlık Ülkesi, İstanbul, 2008
Bakıma en çok gereksinim duyan grup çocuklardır. Diğer gruplar ise, yaşlılar ve her yaştan engelli, süreğen hastalığı olan bireylerdir. Özel gereksinimli olarak adlandırılan engelli bireylerin bakımları, engel veya yetersizlik düzeyine göre farklılık gösterse de bakıma gereksinimi olan diğer bireylere göre bir hayli güçtür. Bu da birçok aile içi ağır bir yük olabilir. Dolayısıyla aileler, bakıcı temin ederek yüklerini hafifletebilme yoluna giderler. Kimi aile de bakıma muhtaç bireye eğitimci bakıcının daha yararlı olabileceğini düşünerek bakıcı temin etmeyi tercih eder. Her iki ebeveynin çalışmak zorunda olduğu ve ailede engelli bireyin bakımını üstlenecek birilerinin olmadığı aileler için bakıcı zorunlu hale gelir.
Kimi bakıcılar, bütün gün bakıma muhtaç bireylerin bakımını üstlenirken, kimi de eğitim kurumuna devam eden bireyin eğitim sonrası evdeki bakımından sorumlu olur. Özel gereksinimli bireylerin bakım süreçleri, özel eğitimden bağımsız olarak düşünülemez; çünkü özel gereksinimli bireylerin kurumda aldıkları eğitimin kalıcı olabilmesi ve bütün yaşamına yansıyabilmesi için bakım sürecinde de eğitim sürdürülmelidir. Bakımla bütünleştirilen eğitim, eğitimcinin verdiği eğitim kadar yoğun olmaz, ancak eğitimden de çok uzak değildir.
Bakım, daha çok bireyin öz bakım ve günlük yaşam becerilerini kapsar. Bakıcı, bireyin bakımında söz konusu becerilerini kendisi gerçekleştirdiği zaman, birçok risk ortaya çıkar. Birincisi birey, var olan potansiyelini ortaya çıkaramayabilir ve sahip olduğu birçok becerisini yitirebilir. Zamanla bağımsızlığını artırmak yerine, bakıcıya daha çok bağımlı hale gelebilir. Örneğin, sürahiden bardağa su doldurup içme becerisi, çok basit olarak algılanabilir; ancak birçok engelli birey bunu yapamamaktadır. Bu beceri sürekli bakıcı tarafından yapıldığında, engelli birey bu beceriyi hiç bir zaman bağımsız yapamayacaktır. Bireyin engel durumu ne kadar ağır olursa olsun veya becerileri yapabilme yetersizliği ne kadar ileri düzeyde olura olsun, öz bakım becerileri, özel eğitimde işlem süreçleri olarak adlandırılan ipuçları ve yardımla bireye yaptırılabilir ve bireyin bunları bağımsız veya en az yardımla yapabilmesi sağlanabilir.
Sürekli eve kapatılan ve bütün ihtiyaçları bakıcılar aracılığıyla giderilen bireyler, sosyal yaşamdan soyutlanmakta ve birçok gelişim alanları durma noktasına gelir. Özel eğitim dair eğitim alan bakıcılar, bireylerin bakımıyla birlikte eğitimlerini de destekledikleri zaman, bireyler birçok yönde gelişim gösterir ve gittikçe bağımsızlıkları artar. Böylece zaman içinde toplumsal yaşama katılımları ve katkıları kaçınılmaz olur. Onların başaracaklarına dair kaygılarımız varsa ve bu anlamda onlara güvenmezsek, anlamlı değişimler bekleyemeyiz. Ancak birçok güçlüğün üstesinden gelebileceklerine dair umut ve inancımız varsa ve bunu davranışlarımızla onlara yansıttığımızda istendik değişimleri kısa sürede görebiliriz.
Bakıma ihtiyacı olan özel gereksinimli bireylerin genelde problem davranışları olabilmektedir. Birçok bakıcı özellikle bu bireylerin saldırganlık ve şiddete dayalı davranışlarından dolayı zarar görmekte ve bir kısmı bakımı bırakmak zorunda kalmaktadır. Oysa bakıcı, problem davranışlarla nasıl baş edeceğini bilse ve bu davranışları değiştirme yöntemlerini uygulayabilse, hem bireyin yaşam kalitesi artar hem de bakıcı ve aile için kolay ve sorunsuz bir birliktelik olanağı oluşur.
Bakıcılık mesleğini, engelli bireylerin yaşamını kolaylaştıran, onları yaşama bağlayan, bağımlılıklarını azaltıp bağımsızlıklarını artıran bir meslek haline getirmek mümkündür. Bunun için de bakıcılık eğitiminin kapsamına, özel eğitimi de almak gerekir. Bakıcıların lise mezunu olması ve bakıcılık eğitimiyle birlikte özel eğitim almaları gerekmektedir. Özel eğitim ile ilgili eğitimlerinde almaları gereken konu başlıkları şöyle sırlanabilir: a) bireyin davranış problemleriyle baş edebilme yöntemleri, b) öncelikli olarak öğretilmesi gereken beceri alanları ve bu becerileri öğretme yöntemleri, c) bireyle birlikte geçirilen boş zamanın nasıl değerlendirileceğine ilişkin bilgiler, e) uzman eğitimci tarafından öğretilen akademik becerilerin genelleştirme yöntemleri vb.
Ayrıca özel gereksinimli bireylerin bakımından sorumlu olan bakıcıların belli aralıklarla aile eğitim seminerlerine katılmaları ve eksik yönlerini tamamlamaları gerekmektedir. Eğitim kurumuna devam eden bireylerin yetersizliklerin azaltılması, olumsuz davranışlarının değiştirilmesi ve yeni bilgi ve becerilerin daha kolay kazandırılması için, bakıcının eğitimcilerle işbirliği yapması gerekir.
Kaynaklar
Çetin ÖZBEY, Özel Eğitimde Tedavi ve Terapiler, Yalnızlık Ülkesi, İstanbul, 2008